Verloop begrotingssaldo

Het startpunt van deze Meerjarenbegroting is het saldo uit de vorige begroting. De begroting sluit met de volgende saldi, waarbij ‘+’ een positief saldo is en ‘-/-’ een negatief begrotingssaldo. Uit dit overzicht blijkt dat het zogenaamde ravijnjaar is verschoven van 2026 naar 2028. In 2029 wordt weer een positief begrotingssaldo gerealiseerd.

Excel-tabel

A. Structurele gevolgen 1e tussentijdse rapportage 2025
De structurele gevolgen van de onderdelen uit de 1e tussentijdse rapportage 2025 zijn verwerkt in de voorliggende meerjarenbegroting.

B. Actualisatie staat van investeringen
Zoals eerder in het memo meerjarenprogrammabegroting 2026-2029 wat verstuurd is op 28 augustus, is kritisch gekeken naar de investeringen die in de staat van activa zijn opgenomen (en dus al door de gemeenteraad zijn besloten): wanneer deze zijn afgerond en of de kapitaallasten al in 2026 van toepassing zijn. Dit leidt tot een verschuiving in de vraag naar middelen ten opzichte van hetgeen in de staat van activa bij de begroting 2025-2028 was opgenomen, wat in de komende begrotingsjaren een aanzienlijk financieel voordeel oplevert.

C. Actualisatie staat van reserves en voorzieningen
Het overzicht van reserves en voorzieningen is geactualiseerd. 

D. Actualisatie staat van salarissen
Jaarlijks worden de budgetten voor salarissen geïndexeerd met het prijsindexcijfer dat de gemeenteraad vaststelt bij behandeling van de strategie. Dit leidde voor de begroting 2025 tot een kostenstijging van circa € 1.500.000, die ten laste kwam van de stelpost loon- en prijscompensatie. Omdat dit budget uiteindelijk onvoldoende toereikend bleek, is het tekort aangevuld vanuit het begrotingssaldo.

In het voorjaar van 2025 is de nieuwe CAO Gemeenten vastgesteld. De feitelijke indexatie blijkt substantieel lager uit te vallen dan eerder geraamd. Hierdoor drukt er een lager bedrag op de stelpost voor de jaren 2026 en verder. Omdat in 2025 een deel van de (te hoog ingeschatte) stijging ten laste van het begrotingssaldo is gebracht, kan dit bedrag nu worden toegevoegd aan het saldo. Het gaat hierbij om ruim € 450.000, wat een structureel positief effect heeft.

E. Berekening diverse gesloten exploitaties
De baten en lasten van alle gesloten exploitaties zijn opnieuw berekend. Het gaat hierbij om; afval, riolering, hondenbeleid, recreatie en toerisme en ondernemersinitiatieven.

F. Diverse correcties budgetten bestaand beleid
Het betreft onder andere budgetaanpassingen van gemeenschappelijke regelingen en andere autonome ontwikkelingen zoals indexatie.

G. Meicirculaire 2025
Voor de raadscyclus van september 2025 is een raadsvoorstel (Vergaderingen - Commissie Algemene Zaken - 1 september 2025 - iBabs geagendeerd waarin uitleg wordt gegeven over de meicirculaire 2025 uit het gemeentefonds. Met dit raadsvoorstel wordt besluitvorming vastgelegd over verwerking van de financiële mutaties. Hierin zitten voor 2026 en 2027 flinke meevallers, waardoor een sluitende begroting haalbaar is geworden.

H. Actualisatie ombuigingen
Bij de vaststelling van de meerjarenprogrammabegroting 2025-2028 zijn veel ombuigingsvoorstellen aangenomen. Het merendeel daarvan is gerealiseerd, en in sommige gevallen is zelfs meer bereikt dan oorspronkelijk tot doel was gesteld.

Het totaalresultaat van de gerealiseerde ombuigingen bedraagt: € 3.085.970,-.
In een beperkt aantal gevallen is het (nog) niet gelukt om de geplande ombuigingen volledig te realiseren. Dit betreft in totaal een bedrag voor 2026 van: € -/- 513.130,-. Omdat een aantal ombuigingen incidenteel waren, of later alsnog worden behaald, is het bedrag vanaf 2027 € 198.000,-.

Omschrijving (toelichting)

De niet-gerealiseerde ombuigingen met de hoogste bedragen worden hieronder nader toegelicht.

•    Niet betrekken indexeringsmethodiek 10voordejeugd (205 en 2026)
In de meerjarenprogrammabegroting 2025-2028 was voor de indexatie van de Wmo- en jeugdhulpbudgetten gerekend met 4,18%, conform het raadsbesluit van 2022 over de herijking van de systematiek voor de taskforce Sociaal Domein. De daadwerkelijk vastgestelde indexatie bedroeg echter 4,91%. Hierdoor komt het oorspronkelijke ombuigingsvoorstel niet overeen met de realiteit en kan het niet volledig worden gerealiseerd. Daarnaast is deze hogere indexatie destijds niet structureel in de meerjarenprogrammabegroting doorgevoerd. 

•    Vermakelijkheidsretributie € 0,50 Eindhoven ZOO (miv 2026)
Het ombuigingsvoorstel is niet gerealiseerd om de feitelijke grondslag voor de belastingheffing ontbreekt. Op 11 maart 2025 heeft het college besloten dit voorstel niet langer mee te nemen in de begroting. Dit besluit is op 18 maart 2025 ook toegelicht tijdens de raadsbijeenkomst over de belastingverordeningen.

I. Ombuigingen 2026
In de inleiding van het memo meerjarenprogrammabegroting 2026-2029 hebben we eerder uitgelegd dat we op een drietal manieren ombuigingen in beeld brengen. Dit zijn de volgende 3 manieren:
1.    Het hergebruiken van de ombuigingsmogelijkheden uit de begroting 2025 voor de begroting 2026;
2.    Data-analyse op basis van de jaarrekeningcijfers;
3.    Het nog realistischer plannen van investeringen.

Voor punt 1 is hiervoor het volgende opgehaald:

Excel-tabel

Omschrijving (toelichting)

•    Sporthalbeheer
In de afgelopen jaren zijn er aanzienlijke overschrijdingen geweest in de kosten voor tijdelijke inhuurkrachten. Landelijk is er een ontwikkeling zichtbaar waarbij steeds vaker sleutelbeheer wordt toegepast in de avonduren en weekenden. In het kader van de noodzakelijke financiële ombuigingen zetten wij dit systeem nu ook in bij onze sporthallen, waarbij aandacht is voor controle en veiligheid. In de praktijk wordt onderzocht hoe het plan het beste tot uitvoering komt en blijft er ruimte voor aanvullende maatregelen indien nodig. Door de invoering van het sleutelplan wordt de inzet van externe sporthalbeheerders verminderd en realiseren wij een besparing van € 142.804,-.

•    Duurzaamheidsbeleid en jaarlijkse subsidies
Deze onderwerpen zijn in de meerjarenbegroting 2025-2028 opgenomen en hebben tot een hogere ombuiging geleid dan vooraf ingeschat. 

Data-analyse jaarrekeningcijfers
In de begroting bestaand beleid 2026-2029 is ook een zogenoemde ‘data-analyse’ doorgevoerd. Hierbij gaat het om het in kaart brengen van budgetten die nog financiële ruimte hebben en mogelijk kunnen worden afgeraamd en vice versa. Dit heeft een positief gevolg voor het begrotingsresultaat: € 115.220,-.

Realistischer plannen van investeringen
Dit is een onderdeel van B. actualisatie van investeringen.

J. Financiële mutaties (gekoppeld aan doelen)
Via eerdere berichtgevingen is aangegeven dat de financiële situatie zodanig is, dat er geen budget voor nieuw beleid is. Wel kan er (slechts) sprake zijn van een vraag naar “nieuw geld”. Deze vraag hangt vaak samen met knelpunten in bestaand beleid, uitbreiding van bestaand beleid en autonome ontwikkelingen (vanuit medebewind). Het gaat dan bijvoorbeeld om verplichte uitgaven die voortvloeien uit besluiten van een algemeen bestuur binnen een gemeenschappelijke regeling. Voor de gemeente betekent dit dat het om een onvermijdelijke uitgave gaat; dit valt onder de rubriek ‘knelpunt bestaand beleid’.

Daarnaast zijn vanuit de beschouwingen op de strategie al een aantal aangenomen moties en amendementen meegenomen in de begroting, te weten:
•    Brainport voor Elkaar 
•    Openbaar toiletten 
•    Buitensportfaciliteit Mierlo (voorbereidingskrediet 2026 – realisatie in 2027)
•    Buitensportfaciliteit Geldrop (voorbereidingskrediet 2027 – realisatie in 2028)
•    Sportveldverlichting naar LED

In afwijking van de aangenomen motie is de buitensportfaciliteit in Geldrop niet in de begroting 2026 opgenomen, maar in 2027. De reden hiervoor is dat er kansen liggen om de ontwikkeling van deze voorziening mee te nemen in de bestaande gebiedsplannen en de ruimtelijke visie voor locatie Bosrand in de Coevering. Door deze samenhang te benutten kan de voorziening doelmatiger en kwalitatief beter worden gerealiseerd. In de begroting 2027 is hiervoor een voorbereidingskrediet opgenomen.
Tot slot is kritisch bekeken of de vraag naar nieuw geld, al dan niet gedeeltelijk, binnen bestaande budgetten kan worden opgevangen. Na deze analyse is de totale vraag naar nieuw geld vastgesteld op € 1.214.671,- in 2026.

K. Stelpost loon- en prijsstijgingen aanvullen

Bij het opstellen van de begroting met betrekking tot indexeringen wordt gewerkt met een stelpost voor loon- en prijsmutaties. Deze stelpost wordt gevoed vanuit de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de verwachte stijging van de opbrengsten uit de onroerendezaakbelasting.

De budgetten worden vervolgens geactualiseerd en de verschillen worden ten laste van de stelpost gebracht. Als de stelpost onvoldoende is, dient het tekort te worden aangevuld. In de voorliggende conceptbegroting wordt voor 2026 een tekort van € 326.356,- verwacht. Dit tekort is gedekt uit het jaarrekeningresultaat 2024 welke bij besluitvorming in de algemene reserve is gestort. 

Een belangrijk aandachtspunt blijft het risico rond de beschikbaarheid van voldoende budget voor loon- en prijsmutaties. In de afgelopen jaren zijn hier tekorten ontstaan, maar deze zijn geslonken als gevolg van de ontwikkeling van de personeelskosten, waarbij de vastgestelde nieuwe CAO lager uitvalt dan eerder was begroot. Voor 2025 wordt dit voordeel verwerkt in de 2e tussentijdse rapportage 2025. 

Het verloop van alle stelposten is hieronder weergegeven in tabelvorm.

Opgenomen stelposten in de begroting 2026-2029

Excel-tabel

Om een realistisch begrotingsresultaat te presenteren zijn bovenstaande stelposten opgenomen. Dit doen we wanneer er over de inzet van deze budgetten nog onduidelijkheid is. Deze staan in programma 5 en worden na een raadsbesluit overgebracht naar het inhoudelijke programma. In onderstaand overzicht worden de stelposten samengevat weergegeven.

a. De post onvoorzien vormt een jaarlijkse stelpost en bedraagt elk jaar € 77.500,-. 
b. In de circulaire uit de algemene uitkering zijn gelden opgenomen met een doel. 
c. Voor de indexering van de loonkosten, materiële kosten en gewogen kostenontwikkeling is een stelpost opgenomen.

Te zien is dat er in 2027 een beperkt saldo beschikbaar is. Dit saldo wordt mogelijk via de komende circulaires aangevuld. De verwachting hierbij is dat dit niet voldoende gaat zijn en dat ook volgend jaar een tekort gaat ontstaan op deze post. 

d. In 2026 gaat het om een stelpost voor de bibliotheek en de wet betaalbare huur. 

Ratio weerstandsvermogen
Een belangrijk element in de financiële positie van de gemeente is het zogenaamde weerstandsvermogen. Een verzamelterm om aan te geven of de vrij beschikbare reserves voldoende groot zijn om mogelijke financiële tegenvallers te kunnen bekostigen. In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing zijn de risico’s in beeld gebracht. Met daarbij de beschikbare vrije reserves. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen het weerstandsvermogen van de algemene dienst en die van het grondbedrijf. Het weerstandsvermogen van de algemene dienst op basis van deze begroting bedraagt  4,21 en die van het grondbedrijf 0,76. De ratio van de algemene dienst is daarmee hoger dan de doelstelling. De ratio van het grondbedrijf is lager dan de doelstelling. Meer hierover is te lezen in de paragraaf Grondbeleid. 

1e begrotingswijziging 2026

De gevolgen van de septembercirculaire 2025 vormen de eerste begrotingswijziging 2026 en hebben we in onderstaande tabel verwerkt.

Septembercirculaire 2025